Alles is relatie

Soms kun je al jaren lang iets weten of kennen, maar kom je op een dag tot een verrassende, compleet frisse kijk op dat reeds lang bestaande. Je leest een boek. Je hoort iemand spreken. In eerste instantie ben je verrast en vraag je je af of het inderdaad wel zo is. Twijfelt dus nog. Dan ga je het herkennen. Je gaat vergelijken, controleren, checken. Nog eens lezen, nog eens kijken. Ja, werkelijk. Dat je dat nooit eerder hebt gezien.

Jaren geleden had ik dat na een lezing van de Messiasbelijdende Joodse predikant Joshi Ben Zvi. Ik weet echt niet meer wat hij precies gezegd heeft. Het was ook niet echt een lezing, meer een gezellig onderonsje, waarbij best wat gelachen werd. Maar het punt wat mij toen trof was dat hij zei dat alles in de Bijbel draait om relaties. Het gaat niet om de leer, de theologie. Het gaat er niet om dat wij God proberen te ‘vangen’ in een belijdenis. Daar is Hij veel te groot voor.

Heel de Bijbel staat vol met een God die contact wil met mensen. Hij laat zich telkens weer horen en af en toe ook zien in visioenen en dromen, en is actief op zoek naar mensen. Hij geeft Zijn Woord, stuurt Zijn profeten, kiest een eigen volk, stuurt Zijn eigen Zoon. Hij vraagt ons om met Hem te wandelen. Soms is dat ook worstelen.

Maar het gaat ook om de relaties met onze medemensen. Alles is gericht op de gemeenschap met elkaar. We kunnen alleen functioneren als we goed met elkaar omgaan. Elkaar de ruimte gunnen, maar ook elkaar niet loslaten. Wij in het westen (zeker van tegenwoordig) zijn meer abstract gericht, verstandelijk, proberen het te begrijpen, vast te leggen in een leer, een systeem. Maar daar gaat het helemaal niet om. De tien geboden gaan over de omgang tussen God en mensen, en over de omgang tussen mensen onderling. De samenvatting van de wet in de omschrijving ‘God liefhebben boven alles en onze naaste als onszelf’ laat heel mooi zien dat het om relaties gaat, verticaal maar ook horizontaal. Het is niet los verkrijgbaar.

Een mooi en redelijk nieuw woord in de managementwereld tegenwoordig is ‘netwerken’. In feite komt dat ook op hetzelfde neer, al is daar op de achtergrond toch wel flink wat eigenbelang bij aanwezig. Netwerken om er zelf beter van te worden. Ik chargeer, maar het punt lijkt me duidelijk.

Dat nieuwe inzicht, over die relaties, dat ga je dan later ’teruglezen’ in de Bijbel. Je herkent het meer en meer. Geweldige ontdekkingen ga je dan doen. Vooral in de profeet Jesaja heb ik veel herkend van die overbuigende God, die de hand reikt naar mensen. De profeet Jeremia heeft het zelfs over God, die het uitroept: ‘Laten mijn ogen vloeien van tranen, nacht en dag. Ogen, kom niet tot rust, want mijn volk is deerlijk verwond, niet te helen is zijn letsel.’

Maar ook Jezus zelf is een voorbeeld voor ons in hoe Hij met mensen omging. Hij zag ze staan, waar anderen voorbijliepen. Hij raakte ze aan, terwijl anderen op afstand bleven. Vroeg hen naar de bekende weg, Hij wist alles al lang van hen, maar wilde het van hen horen. Uit hun eigen mond. Wat is er aan de hand?

Hoe is dat bij ons? We leven zo vaak voor het vaderland weg, accepteren alles alsof het altijd zo zal blijven doorgaan. We worden gevormd door het gezin waarin we opgroeien, de vriendenkring waar we deel van uitmaken, het werk wat we doen en de mensen die we daar zien en tegenkomen, de gemeente waar we bij horen. En toch, het is niet vanzelfsprekend. Soms kom je er ineens met een schok achter dat er iets veranderd is, als het al te laat is. Zelfs bij een begrafenis van een kennis of familielid kom je er achter hoe weinig we de mensen echt hebben gekend, dat we nooit echt hebben verteld hoeveel ze voor ons hebben betekend toen ze nog leefden. Hoeveel we van hen hielden.

Opvallend vind ik altijd in andere landen de gastvrijheid die bewoners tegenover vreemdelingen aan de dag leggen. Of, iets anders, hoe mensen jarenlang trouw de graven bezoeken en onderhouden van overleden familieleden. Daar spreekt respect uit.

Het valt me ook op dat wij in onze dorpen onze tuinen juist omringen door hoge schuttingen. Privacy. Op onszelf. Cocooning. Ontmoeten wij nog wel eens mensen? Echt, van hart tot hart? Genieten we van elkaar? Waarderen we elkaar en spreken we dat ook uit? Zien we het als andere mensen hulp nodig hebben of lopen we er met een boog omheen?

Als wij dagelijks bedachten hoe wij later de ander zullen missen, zouden wij elk uur van ontmoeting in het land der levenden waarderen als een kostbaar geschenk. (Okke Jager)

Relatie en communicatie. Echt contact. Daar draait het om. Dat onderschrijf ik. Dat geloof ik. En tegelijk besef ik maar al te goed, hoe ik daarin zelf tekort schiet. Hoe de jaren vervlogen zijn, ik een oude(re) man geworden ben. Heb ik wel geleefd? Was ik er wel bij? Wie was ik voor anderen? Voor wie was ik een naaste?

Heb ik dat nou alleen? Weten hoe het hoort, maar niet goed weten hoe het moet?