Stille tijd (1)

‘To worship is to quicken the conscience by the holiness of God,
to feed the mind with the truth of God,
to purge the imagination by the beauty of God,
to open the heart to the love of God,
to devote the will to the purpose of God.’
(William Temple – 1881-1944)

Van de week kwam er via Twitter een vraag wie van de evangelicalen aan stille tijd houden doet. Omdat dit onderwerp mij bovenmate interesseert heb ik gemeld dat ik hierop wel wil antwoorden, maar niet via Twitter. Daarom nu maar dit bericht op mijn blog.

Zoals ik al meerder keren via mijn blog heb laten merken, denk ik dat het houden van stille tijd zeer essentieel is voor het leven van een christen. We kunnen ons leven in de kerk doorbrengen, altijd bezig zijn met allerlei activiteiten, de beste theologieboeken tot ons nemen om opgebouwd te worden, zelfs een ambt bekleden, het gaat er maar om of we een persoonlijke relatie hebben met onze Schepper.

Dat klinkt al vrij evangelisch voor iemand die in een reformatorische kerk is grootgebracht, waar het bijvoorbeeld niet door iedereen netjes wordt gevonden als je Jezus je Vriend durft te noemen. Of, nog erger, ‘mijn Jezus, ik hou van U’. In die zin heb ik veel te danken aan de omgang met mijn evangelische broeders en zusters. En heb ik veel boeken gelezen die veel meer de nadruk leggen op de persoonlijke omgang met God, dan Hem alleen te zien als je Redder en Verlosser. Natuurlijk, dat is Hij ook, maar het gaat er ook om of we Hem daarna gaan volgen, of we Zijn discipel willen zijn, van Hem willen leren, willen groeien in geloof, vrucht gaan dragen. Hoe Zijn liefde door ons heen gaat werken, zodat we vol van Hem worden en er iets van naar buiten uit gaat stralen, zodat ook andere mensen het op den duur zullen gaan merken.

Hoe gaat dat dan, hoe werkt dat in de dagelijkse praktijk van het leven?

In eerdere schrijfsels heb ik het wel Wandelen met God genoemd, wat soms ook wel Worstelen kan betekenen, laten we maar eerlijk zijn. Maar toch, zowel wandelen als worstelen hebben iets van doen met een relationele band met iemand hebben. Nu kunnen we ons dat bij familie en vrienden wel voorstellen, maar met God Zelf, is het zo makkelijk om daar in gelijkwaardigheid mee om te gaan? Je kunt Hem niet zien, niet ervaren, Hij zegt niets terug als je tot Hem bidt …

Nee, makkelijk is het zeker niet. En van gelijkwaardigheid is zeker ook geen sprake. God is de Gans Andere, de Tegenover, de Eeuwige. Hij is niet van ons niveau. We kunnen Hem niet aan.

En toch, Hij wil het wel. Hij wil dat we alles met Hem bespreken. Door ons hart uit te storten. Hij wil dat we onze onhebbelijkheden, onze nalatigheden, ons uit-de-slof-schieten-om-niets bij Hem brengen, om er vergeving voor te vragen. Om te strijden tegen het kwade, om te jagen naar het goede.

En toch, volgens de discipel, die later apostel werd, Johannes, kunnen we leren dat Hij Liefde is, dat we één zijn met Hem, als we in Hem geloven. Hoe wonderlijk is dat. Hoe neerbuigend in ontvankelijkheid.

En toch, Hij wil dat we Zijn wil meer en meer leren ontdekken. Hij wil dat we achter Hem aankomen. Hij wil dat we ons leven ‘als een levend, heilig en God welgevallig offer in Zijn dienst stellen’ (Romeinen 12 : 1), dat we ‘veranderen door [onze] gezindheid te vernieuwen, om zo te ontdekken wat God van [ons] wil en wat goed, volmaakt en Hem welgevallig is’ (vers 2).

Dat is nogal wat. Zelfopoffering. Genade is gratis. Jazeker. Er is al voor betaald. Maar je moet ook je kruis op je nemen en achter Hem aangaan. Jezelf verloochenen. De ander uitnemender achten dan jezelf. De minste leren zijn. Zwijgen als je zou willen spreken, en spreken als je zou willen zwijgen. De ander de voeten wassen in plaats van de oren.

Nogmaals de vraag: hoe gaat dat dan? Op zijn kortst gezegd: bidden en lezen.

Ik denk persoonlijk dat je stil moet worden. Tijd nemen voor jezelf. Even stoppen met alle activiteiten. Je aandacht richt op God zelf. Bidden met woorden. Zonder woorden. Stil worden, stil zijn. Dat is moeilijker dan je denkt. Het wordt minder beoefend dan je zou denken, onder christenen. Maar het is noodzakelijk om tot jezelf in te keren, je eigen leven en bezig-zijn onder de aandacht te brengen van jezelf, maar ook van God. Hij kent je sowieso al, maar wil wel dat je alles aan Hem vertelt, laat zien, opengooit, overgeeft, loslaat. Van een afstandje bekijkt. Was ik in mijn recht, toen? Had ik niet? Zou ik dat …? Wees eerlijk, heel eerlijk. Oprecht. Recht door zee. Transparant. Open.

Richt je niet alleen op jezelf, maar ook, vooral, voornamelijk op God. Geen verlanglijstjes bij Hem neerleggen, geen ellenlange verhalen afsteken. Hij is wie Hij is, liefde is er niet om wat Hij doet of kan doen, maar om wie Hij is. Zo groot en machtig, ver weg, allesomvattend en allesoverstijgend. Maar ook zo dichtbijkomend, teder, de Ik-ben, Ik ben-erbij, de Immanuel, God-met-ons. Prijs en loof Hem om die twee kanten van Hem, probeer woorden te vinden, maar weet dat ze te kort zullen schieten. Hij kan niet gevat, gevangen, beschreven worden, daar is Hij veel te groot voor. Maar het komt uit je gevoel, je hart, je wilt het toch. En het mag. Zo zijn de psalmen geboren.

Stil zijn kan ook zonder woorden. Of met één woord. Herkauwen. Mediteren. Contemplatie. Overpeinzing. Als je aandacht maar gericht is en niet wegglijdt in je eigen gedachtestroom van associaties. Blijf bij de les, in het hier en nu.

Wat ik daarnaast geleerd heb (van anderen) is dat eigenlijk elk moment van de dag voor het aangezicht van God geleefd wordt, dat je dat meer zou moeten beseffen. Vroeger hadden ze daar een mooi woord voor: ‘Coram Deo’, voor het aangezicht van God. O.a. de boeken van Andrew Murray (In de gebedsschool van Jezus), Juan Carlos Ortiz (Leven met Jezus van dag tot dag), ‘God hides in plain sight’ van Dean Nelson, ‘De Nieuwe levenswandel’ van Richard Foster, hebben mij daarin tot nadenken gebracht en gevormd. Van lezen kun je leren. Van lezen wordt je wijzer.

Bidden kan gericht, met vaste gebeden, die rituelen worden, voor sommigen zijn ze een handleiding, voor mij werkt het meestal niet. Bidden kan ook spontaan. Met nieuwe woorden. Of met de ogen open. Met de pet op, zeiden ze vroeger. Bidden kan altijd. Bidden is leven.

En wat ik persoonlijk ook heel mooi en vormend vind, is het samen bidden. Met bekenden, uit je gemeente of bijbelstudiegroep, maar ook met totaal onbekenden. Samen je onderwerpen, voor de troon buigen van de Genadevolle, je eigen kwetsbaarheid beseffen, dat schept een ongelooflijke band. En je leert van elkaar, ontegenzeggelijk. Van harte aanbevolen.

Kortom, bidden is ademhalen, door de Geest in je, met God die je Voorspraak is tot de God die op de troon van zijn liefde zit. En samen één zijn, zoals we in dat wonderlijke hoofdstuk Johannes 17 kunnen lezen, een voorbeeld van hoe God bidt tot God. Bidden is de basis voor het leven van een christen, niet door de antwoorden die hij wellicht krijgt, maar door het mogen zitten aan de voeten van God, weten dat Hij naar je luistert, ongedwongen mag je je diepste vragen en worstelingen bij Hem kwijt. Alles mag je loslaten. Bidden is overgave. Bidden is leven.

Mijn voorzichtige constatering, als ik om me heen kijk, is echter, dat de kracht van gebed wordt onderschat, dat de praktijk van het bidden ver achter blijft bij dat wat we zeggen dat we zouden moeten doen. Hoe anders kan het dat de kerk zo zwak en levenloos is, zo ingedut en vrijblijvend lijkt. De kerk, dat is wat wij christenen zijn. Een ieder onderzoeke zichzelf daarin …

Gisterenavond heb ik het boek van Brian McLaren uitgelezen, 'Naked Spirituality'. Ik heb het al meer gezegd, maar ik vind het echt een fantastisch boek. Wat blijft er over als we ons referentiekader loslaten, onze denkbeelden en ideeën, onze opvoeding en alle aangeleerdheden? Als het puur om onze relatie met God gaat? Naakt geloof ... Van harte aanbevolen ter lezing. Ik hoop dat er snel een Nederlandse vertaling zal verschijnen, want het heeft ons iets te zeggen en is ook nog eens zeer boeiend en beeldend beschreven.

Gezien de lengte van dit betoog, wil ik mijn tweede punt, geliefde gemeente, bewaren tot de volgende preek. Anders wordt de spanningsboog voor u te lang. Of wellicht gaat het ten koste van uw eigen stille tijd. Wie zal het zeggen. En toch hoop ik, dat door er hier aandacht voor te vragen, ook iets herkend zal mogen worden van de noodzaak van het gebed, het houden van stille tijd en het richten van je aandacht op de Schepper van het Leven.