Stille tijd (2)

'In rust en inkeer ligt jullie redding,
in geduld en vertrouwen ligt jullie kracht.'
(Jesaja 30 : 15)

Deel twee van een overdenking van het begrip Stille tijd. Voor ik iets wil zeggen over punt 2, het lezen, wil ik in dit tussenstuk, dit intermezzo, enkele aanvullende opmerkingen maken over het eerste punt, bidden. Maar ik trek dat wat breder, en noem het dan maar even ‘bewustzijn’, of met een spatie ertussen ‘bewust zijn’.

Eén van mijn lijfspreuken, ik heb er namelijk meerdere, is: ‘Do what you do while you are doing it’.

Dat klinkt vrij overbodig, je doet toch altijd wat je doet? Maar dat is niet helemaal waar, meestentijds is het juist helemáál niet waar. We hebben het zo druk met multitasken, of we zijn zo aan het vooruitdenken wat er allemaal nog moet gebeuren, dat we ons niet bewust meer zijn van wat er om ons heen gebeurt, dat wil zeggen: werkelijk gebeurt. We zijn ergens anders, met onze gedachten weliswaar, maar daardoor registreren onze hersenen, onze geest, niet meer wat er daadwerkelijk in onze omgeving, voor onze ogen plaatsheeft. We zijn aan het dagdromen, of dagdenken, of dagdoen.

Even een voorbeeld. Het kan zomaar gebeuren onder een preek, die je aan het beluisteren bent, dat je je ineens realiseert dat je weer ‘terugkeert’ naar het hier en nu. Je bent even weggeweest in gedachten. Je hebt plannen gemaakt of zaken overdacht. Als dat tot je doordringt heb je dus ook iets van die preek gemist. Je bent het kwijt. Het zal niet altijd erg zijn, maar soms wel erg lastig. Als je dit herkent, weet je uit je eigen leven genoeg voorbeelden op te diepen om bij jezelf toe te passen.

Hoewel ik zelf een multitasker pur sang ben, ben ik me juist wel akelig bewust van mijn omgeving, maar toch heb ik moeten leren om nog meer ‘bewust’ te doen, te denken, te ondergaan, te kijken. Wellicht komt dat doordat ik ook foto’s maak, waardoor ik vaker om je heen en achterom kijk. Zie ik iets bijzonders, een mooie vogel, een zakkende zon met warm licht, een kind dat iets aparts doet? Heb ik mijn toestel bij me, zijn de batterijen opgeladen?

Bovenstaande is een aanloopje om te tonen dat ik me soms heel erg bewust ben van God. Als ik op de fiets zit en een roofvogel boven het natuurgebied zie zweven, besef ik dat God dit prachtige dier gemaakt heeft. Als ik wandeltochten maak voel ik de ademhaling door mijn lichaam gaan, kijk regelmatig om me heen, zie de kleuren van de bloemen, het spel van de grijstinten van de wolken tegen het blauw van de hemel, de honderden kleuren groen van bomen en planten, de wind die rimpels blaast over het water, mensen die genietend langsfietsen. En dan proef ik de aanwezigheid van God.

Zo af en toe gaan de gesprekken met andere mensen ineens een stuk diepgaander dan anders, lees ik een ontroerend gedeelte uit de krant of een boek, soms word ik getroffen door een interview op televisie. Ja, dan springen wel eens de tranen in mijn ogen en moet ik even slikken. Dat is God, denk ik dan, dat weet ik, besef ik, voel ik. Hier gebeurt iets. Iets bijzonders. Soms maakt één van mijn jongste dochters een grappige opmerking, waardoor we het allemaal uitschateren. Hoe kom je er op, zeggen we dan. Wat een geschenk van God, denk ik dan.

Soms, een heel enkele keer, zit ik middenin een gesprek met iemand en hoor ik mezelf een vraag stellen, en terwijl ik hem stel, denk ik, hè, die vraag is niet van mij. Dan zeg ik dank U wel tegen God. Ik heb het meegemaakt dat iemand in mijn kennissenkring huwelijksproblemen had en op het moment dat ik ’s avonds vrij laat nog even de televisie aanzet, precies de aankondiging hoor van een programma over echtscheiding. De reclame gaf me de tijd om de video aan te zetten, en die heb ik later weer meegegeven. In dezelfde periode loop ik een boekhandel binnen, waar ik al jaren kom, zoek ergens waar ik anders nooit kom, en zie een boek staan, ‘Als liefde pijn doet’. Dat is bijna adembenemend …

Het zijn voorbeelden uit mijn eigen leven. Ik vermoed dat iedereen hier wel iets van herkent. Iets van heeft meegemaakt. De vraag is, staan wij open voor dit soort kostbare momenten, dat we in feite heel even stukjes eeuwigheid kunnen ervaren, God zelf op een verborgen maar wel te herkennen wijze aan het werk zien? Of lopen we door? Gaan we weer verder met wat we aan het doen zijn?

Ik zal ook een ander voorbeeld geven, wat me nog steeds wel eens achtervolgt. Omdat het zo pijnlijk is. Fietsend naar mijn werk zie ik een meisje lopen, naast haar fiets. Kilometers verder bedenk ik me pas dat zij wellicht hulp nodig had. Bijna bij mijn werk, en al vrij laat, nee toch maar niet omkeren. Maar toch, het heeft wel mijn ogen geopend voor het feit dat wij soms dingen zien, we lopen erlangs, we lopen door, maar het dringt niet tot ons door. We beseffen niet dat er iets aan de hand is, iets bijzonder is, iemand onze aandacht nodig heeft, wellicht hulp behoeft. We negeren, omdat we teveel met onze eigen dingen bezig zijn. We zijn ik-gericht. Egocentrisch.

De Benedictijnse leefregel leert ons dat we van ophouden moeten weten. Wat we ook aan het doen zijn, hoe belangrijk het ook mag zijn, sta stil, neem afstand, stop! Als wij eten, eten we omdat we honger hebben, denken we. In de eerste plaats hebben we natuurlijk helemaal geen honger, maar trek. Maar als we dan eten doen we dat snel en zonder dat het veel tijd kost. In zuidelijke landen is een maaltijd een happening voor de familie, de buren komen er ook bij, gezellig, gelach, een feest. Het eten is met veel liefde en tijd klaargemaakt. Wij halen het uit de magnetron. Zijn wij het ons bewust als we eten, wat we eten, wat het gekost heeft, welke weg het afgelegd heeft om op ons bord te komen? Bewust eten, hap voor hap, rustig kauwen en herkauwend, het is een kunst.

Wat ik met al deze voorbeelden maar wil zeggen is, dat we ons goed bewust moeten zijn van ons eigen leven, ons bestaan, ons zijn. Ons niet moeten laten meeslepen door de waan van de dag, de hype van het Journaal, de over elkaar buitelende politici, schoolprestaties en verjaardagsfeestjes en sportactiviteiten van de kinderen, de dingen op televisie en in de krant, de dagelijkse beslommeringen en bezigheden en rituelen en tussendoor-dingen-die-altijd-onverwacht-komen.

Stop! Sta stil! Haal adem! Diep en langzaam in, rustig weer uit. Kijk om je heen. Ervaar het leven. Kijk naar je man, vrouw, kinderen. Observeer ze. Zie hoe groot je kinderen geworden zijn, zo ongemerkt.

Heb je jezelf nog wel lief? Hè, wat een rare vraag … Maar toch ook niet. Want door te doen leef je niet. Je leeft door er te zijn. Doen is bijkomend. Niet wat je doet is van waarde, maar wie je bent.

Heeft bewustzijn dan met God te maken?

Ik weet het zeker. Hij wil onze aandacht. Hij wil dat we in Hem geloven, dat we onszelf leren accepteren en liefhebben, dat we heel de dag met Hem wandelen, met Hem praten, naar Hem luisteren, de werken van Zijn handen zien en bewonderen, dat we ons in Zijn licht koesteren, van Zijn water drinken, achter Hem aan gaan, dat we Hem proberen te ontdekken in onze broeders en zusters, onze medemensen, ja zelfs in onze vijanden.

Niet een of twee keer een uurtje in de kerk zijn en ondergaan.

Hij wil ons leven.

Hij wil dat we openstaan. Voor Hem. Maar ook voor de ander. Dat we luisteren naar woorden die niet gezegd worden. Dat we voelen en meelijden. Dat we er zijn. Zijn. Zwijgen. Ervaren. Pijn meedragen. Erkennen. Zodat het onze pijn wordt.

En Hij wil dat we niet stil blijven zitten, maar in beweging komen. Opstaan tegen onrecht, verspilling, materialisme, egoïsme, vrijblijvendheid, de drang-naar-nieuw-en-altijd-beter hi-tech-spul-prul. Al het overbodige loslaten. Omdat het je kan beheersen. Al het noodzakelijke aanvangen. Omdat een ander jouw hulp nodig heeft.

'Toch geef ik mijn hoop niet op, want hieraan houd ik mij vast:

Genadig is de HEER: wij zijn nog in leven!
Zijn ontferming kent geen grenzen.

Elke morgen schenkt Hij nieuwe weldaden. - Veelvuldig blijkt Uw trouw!

Ik besef: mijn enig bezit is de HEER, al mijn hoop is op Hem gevestigd.

Goed is de HEER voor wie Hem zoekt en alles van Hem verwacht.

Goed is het geduldig te hopen op de HEER die redding brengt.'

(Klaagliederen 3 : 22 - 26)

Als je bidt, wordt je je bewust van wie je bent, wie God is, wie de ander is. En je kunt en mag nooit meer hetzelfde blijven.

En als je bidt en bewust leeft, wil je ook meer te weten komen van die God, die je leven heeft gemaakt, veranderd, gevuld. Dat is logisch, hoewel Liefde niet logisch is. Maar daarover wil ik graag in deel 3 van dit drieluik schrijven.