Twijfel

Er is onlangs een groot onderzoek naar ‘twijfel’ uitgevoerd door CV-Koers onder de eigen achterban. Ca. 900 lezers deden eraan mee. Het onderzoek is hier als PDF-document te downloaden of te lezen. Wat mij bijzonder opviel was het slot van het artikel van de hand van Robert Doornebal, waarin hij reflecteert over het uitgevoerde onderzoek. Ik laat het onderstaand volgen.

We kregen tientallen suggesties voor kerken over hoe zij om kunnen gaan met twijfel. Die vallen binnen twee categorieën: bied ruimte en geef passend en gedegen onderwijs.

Ruimte bieden aan twijfel in de gemeente betekent vooral dat er meer aandacht aan moet worden gegeven. ,,Ik ben bepaald niet de enige die zwaar twijfelt’’, schreef iemand, ,,maar het gaat er nooit over.’’ Daarnaast willen mensen graag dat het gesprek over twijfel zó wordt gevoerd dat het zelf ook ‘ruimte’ biedt. Hier vallen termen als veiligheid, minder stellig of opdringerig op elkaar reageren, niet oordelen, ,,afstappen van de hang naar een volledig sluitend systeem van waarheden’’, en ,,twijfel als ledig sluitend systeem van waarheden’’, en ,,twijfel als groeimogelijkheid zien’’ in plaats van als zwakte. Het accepteren dat mensen verschillen in de manier waarop ze geloven, wordt soms ook genoemd.

Naast ruimte voor eerlijke gesprekken vragen respondenten om gedegen onderwijs. De wens is dat in prediking en bijbeluitleg serieuze vragen aan de orde komen. Daarnaast verlangt iemand naar ,,een kring waar ik echt gevoed zou kunnen worden’’, en wordt er gewezen op het belang van apologetische literatuur.

De uitdaging voor kerken en christenen rondom het thema twijfel liggen mijns inziens op drie vlakken.
- Ten eerste is er meer gerichte aandacht nodig voor vragen van intellectuele aard waar mensen tegenaan lopen en die cognitieve twijfel in de hand werken. Deze vragen zijn complex en verdienen een doordacht antwoord. Hier komt de apologetiek (geloofsverantwoording) in het vizier.
- Ten tweede is het van belang dat de dimensie van gemeenschap wordt herontdekt. Niet als vroom ideaal, maar als een geleefde werkelijkheid. Hierin draait het onder meer om eerlijkheid, openheid, kwetsbaarheid, luisteren, dienstbaarheid en veiligheid. In zo’n context kunnen christenen elkaar helpen om te gaan met hun (subjectieve) twijfel.
- Ten derde beluister ik een behoefte aan betekenis en zingeving, met name bij hen van wie de twijfels zijn gevoed door negatieve ervaringen zoals eerder beschreven. Naast bepaalde bijbelgedeelten kunnen kunst en literatuur hierin herkenning en glimpen van hoop bieden.

Heel belangrijk is ook dat medegelovigen met fijngevoeligheid en liefde betrokken zijn bij hen die lijden of rouwen, of bij hen die God niet ervaren. Zij moeten erkend worden in hun leed – ‘vriend en metgezel’ hebben, zoals het wordt genoemd in Psalm 88. Opdat hun de diepste pijn bespaard blijft die daar ook beschreven staat: ‘Waarom, o Here, verstoot Gij mij? … Mijn bekenden zijn een en al duisternis.’

Het is voor mij in ieder geval herkenbaar wat hierboven beschreven wordt. Het betekent mijns inziens dan ook huiswerk voor de leidinggevenden van iedere kerk of gemeente, om hierover na te gaan denken. Komen we dat inderdaad tegen in de praktijk, op huisbezoek, in de gesprekken met jongeren en ouderen, etc.? En hoe kunnen we er vervolgens iets mee doen?