Kritisch ...?

Zo af en toe gooi ik er op Twitter wel eens een spreuk uit. Geleend of zelfbedacht. Soms heeft deze je aangesproken, herken je er iets in. Of wellicht is het een knipoog naar de werkelijkheid, een relativering, een ironische glimlachoproeper. Of er zit diepte in, onpeilbare diepte. Wijsheid. Een leermoment kortom, voor mij, en wellicht ook voor iemand anders.

Soms merk je direct dat iets ook bij anderen aanslaat. Bij Twitter kun je dat zien, omdat deze tweet dan door iemand anders ge-re-tweet wordt, opnieuw verzonden aan al zijn of haar volgers. Vanmiddag zond ik er één de sociale-media-ether in, en daar volgden al snel een aantal reacties op. Gesputter. Correcties. Protesten.

De desbetreffende tekst luidde:

'Mijn levenslange #goedevoornemen: wees mild voor anderen en kritisch naar jezelf ...'

Uiteraard een reactie op de overvloedig voorgenomen en uitgesproken, maar na enkele weken al weer lang vergeten of genegeerde goede voornemens, zo rond deze tijdstipswisseling van een oud, voorbij, naar een nieuw, nog helemaal blanco voor ons liggend jaar. Maar ook een reactie op datgene, waar ik gisteren hier al over schreef, de vriendelijkheid. Vriendelijkheid is iets innerlijks wat je uitzendt naar een ander, de ontvanger.

Maar, er is meer nodig dan alleen vriendelijkheid. Er is wat anders wat aandacht behoeft, voor je je echt aan de ander kunt geven. Naar binnen kijken. Mediteren. Contemplatie. Zelfonderzoek. Kritische zelfreflectie. Diepere bespiegeling van je eigen keuzes en aannames, vooroordelen en fouten. Aan het licht brengen van de donkerste plekjes van je ziel. Blootleggen van beweegredenen. Correctie en bijsturing waar dat nodig is. Vergeving vragen voor fouten. Luisteren naar de stem van je eigen geweten. Je daden en gedachten spiegelen aan de norm, de waarden, de waarheid, wijsheid, rechtvaardigheid, de liefde, het Woord, God.

Zo heb ik dat geleerd. Van jongsaf aan. Aangeleerd. Beoefend. Gepraktizeerd.

Misschien heeft het iets te maken met mijn kerkelijke opvoeding, waar kritisch zelfonderzoek hoog op de agenda staat, maar dan met name gericht op de zondige en duistere kanten van de menselijke ziel, ons 'verdorven hart'. Het wordt, althans in mijn beleving, tot vervelens toe herhaald. Waardoor het ook weer gaat tegenstaan.

Wellicht heeft het echter meer te maken met mijn kritische geest. Niet alles voor zoete koek slikken, voor waar aannemen. Proberen te doorgronden, voor je een voorzichtig oordeel geeft. Kijken of er ook een tegengeluid mogelijk is, of de andere kant van het verhaal, de andere zijde van de medaille ook genoeg belicht is. Hoor en wederhoor toepassen. Lezen, veel lezen, andersoortige meningen tot je nemen. Buiten je eigen kringetje kijken. Niet meteen mensen met een andere mening wegzetten, de mond snoeren, of veroordelen. Maar de ander uit laten praten. Je mening vormen uit meerdere geluiden. Bedachtzaam bedenken voor je je mond opent. Bezinnen voor je begint.

Een van mijn lijfspreuken is dan ook, rechtstreeks ontleend aan de Bijbel:

Hij die zichzelf beheerst, is sterker dan die een stad inneemt. (Spreuken 16:32)

Maar om jezelf te beheersen, moet je eerst jezelf kennen. En kennen gaat pas lukken, als je langdurig, telkens weer, continu naar jezelf en je doen en laten, zelfs je eigen gedachten en gevoelens, kijkt, observeert, registreert, analyseert en beoordeelt. Naar binnen kijken dus. Kritische zelfreflectie.

Zo ben ik tenminste. Of dat bij anderen gaat of werkt, kan ik niet beoordelen. Een ieder passe de schoen zelf.

Daar komt nog een dimensie bij. Als je christen bent, dan leef je ook 'Coram Deo'. Voor het aangezicht van God. Niet, omdat je bang voor Hem zou moeten zijn. Nee, omdat je Hem liefhebt. Omdat je weet dat Hij met je mee gaat. Alles ziet en weet. En desondanks van je houdt. En daarom wil je heilig leven. Zuiver. Rein. Zo het mogelijk was, zonder smet en rimpel. Niet dat je daarmee geen leuke dingen meer kan doen, niet zou mogen genieten, niets mooi zou mogen vinden. Zeker niet. Maar je weet, dat overtreding van Zijn liefdegebod niet alleen jezelf raakt, anderen benadeelt, maar ook Hem kwetst, pijn doet, plastisch gezegd.

Dat is, kortom, de reden waarom ik vanmiddag één van mijn andere lijfspreuken twitterde, mild naar anderen, kritisch naar jezelf.

Maar binnen de kortste keren kreeg ik vier reacties terug.
- Ik zou het willen aanvullen: wees ook mild voor jezelf.
- Wees OOK mild voor jezelf.
- Kom niet op een beter woord dan zelfreflectie i.p.v. kritisch ...
- Je mag naar jezelf ook best mild zijn hoor. Er is niks mis met zelfreflectie, maar dat mag toch ook mild en met mededogen.

Tja, zelfreflectie OK, maar mild en met mededogen? Dat vind ik wel erg zoetig klinken, hoor. Tegennatuurlijk. Modern en zelfvleiend gekietel ... Jezelf verwennen en zo, schouderklopjes geven .... brrr.

Oké, als mensen een negatief zelfbeeld hebben, dan is opkrikken van het zelfvertrouwen noodzakelijk. Oké, goed voor jezelf zorgen, op tijd rust nemen, iets extra's bij de koffie, je lichaam en je geest gymnastische oefeningen uit laten voeren. Niks mis mee. Af en toe. Zo nu en dan. Niet te vaak ...

Maar voor de rest? Complimenten aan jezelf geven? Mededogen? Doe maar gewoon, alsjeblieft. Daar ben ik toch iets te nuchter voor. Te relativerend. Te kritisch ....

Te ... afstandelijk misschien?

Hmmm?!