Bij mij werkt het dan zo, dat ik dan met zo'n beeld, in dit geval van de mist, in gedachten aan het spelen ben. Ik vang een beeld en associeer dat met bepaalde begrippen, speel er mee, gedurende momenten van de dag. Het broedt. Regels voor een gedicht borrelen omhoog. Soms schrijf ik dat dan op, ergens, als geheugensteuntje. Soms loopt het spoor dood.
Het bracht me tot een half gedicht, tot ik me realiseerde dat wat ik wilde zeggen, eigenlijk te veel was voor een gedicht. Maar, nog meer gedachten kwamen bij mij boven, namelijk over dat proces van denken zelf, creatief denken. Ik heb namelijk geconstateerd in de vele blogberichten die hier verschijnen, dat ik rijkelijk aan het associëren ben geweest, beelden uit het dagelijks leven, de natuur koppel aan denkbeelden die ik duidelijk wil maken. Ik schrijf beeldend, zeg maar, maar om dat te kunnen doen, ben je dus ook al beeldend aan het denken. Terwijl ik altijd heb gedacht dat ik in woorden dacht. Weliswaar geen hele zinnen, altijd van de hak op de tak, en ook associatief. Maar toch.
Nu weet ik dat niet iedereen hetzelfde is, niet hetzelfde denkt en niet op dezelfde manier denkt. Sommige mensen kunnen heel abstract denken, logisch doorredeneren. Anderen kunnen dat niet, denken meer concreet, in beelden, in woorden, in dagelijkse bezigheden en korte termijn zaken. Herinneringen worden dus ook verschillend opgeslagen in het menselijk geheugen. Er zijn mensen die een fotografisch geheugen hebben. Soms kan een geur al een beeld van vroeger oproepen. Ook de manier waarop mensen luisteren is dus verschillend, niet iedereen begrijpt altijd direct alles, anderen hebben al aan een half woord genoeg, nog weer anderen vermoeden meer dan er gezegd of bedoeld is. Niet iedereen kan een half uur aan één stuk naar iemand luisteren. Het gebruik van beelden uit het dagelijks leven kan heel functioneel zijn om je punt over te brengen. Jezus deed dat ook met de boodschap van het koninkrijk, waarbij hij vaak gebruik maakte van gelijkenissen. Tegenwoordig hebben we het over metaforen.
Het zou nuttig zijn als mensen in het onderwijs, of zij die een toespraak, of zelfs een spreek houden, hier rekening mee zouden houden. Het scheelt aandacht. Het spreekt aan. De boodschap blijft beter hangen.
De eerste verhalen die ik schreef, meer dan twintig jaar geleden, leden in die zin teveel aan gedachten. Omdat ik een denker ben probeerde ik de gedachtenwereld van de hoofdpersoon te verwoorden, omdat ik zelf een denker ben. Maar iemand leeft natuurlijk niet alleen in zijn gedachten, hij neemt ook deel aan het leven, gaat de ontmoeting en de confrontatie aan met anderen, voert dialogen, maakt gebeurtenissen mee.
In die zin is het dus verrassend te noemen dat ik op dit moment veel schrijf in associatieve beelden. Zonder dat het echt doelbewust is voorgenomen. Met beelden, foto's leg ik de werkelijkheid vast. Met taal, woorden, gedichten, verhaaltjes, korte berichten probeer ik een boodschap uit te drukken, aan de hand van een beeld. Op die manier probeer ik met name ook een aansluiting te vinden tussen de dagelijkse en de geestelijke werkelijkheid. De wereld van de mens en de wereld van God. Het is niet los verkrijgbaar, maar soms is het wel lastig om die verbinding te leggen. Het blijft zoeken.
Wonderlijk hoe de Schepper zo gedachten in ons leven legt, het vermogen om te anticiperen op de toekomst, te reflecteren over het verleden, te mijmeren in het hier en nu. Om de werkelijkheid niet alleen te aanschouwen, maar die ook op waarde te beoordelen. Om diepere oorzaken achter bepaalde gebeurtenissen te zoeken, om de oorsprong van het leven te onderzoeken, om de Oorzaak van al het bestaande aan te roepen.
Nog mooier is het creatieve denken. Hoe iemand door muziek of taal iets origineels weet te bedenken, of moeten we zeggen, te ontdekken, tot wording te brengen, tot zijn te roepen. Dat is niet te plannen, niet te kneden, dat ontstaat in een bijzonder proces.
Als ik weer even een beeld mag gebruiken, dan wil ik een rivier nemen. Stel je voor dat dat een snelstromende rivier is, vanaf de berg op weg naar zee. Vanaf de bron naar open water. Dat voert mooi, helder, origineel, oorspronkelijk water mee. Dat je dorst kan lessen. Verfrissend. Leven gevend. Je staat aan de kant en kunt erin springen. Je mee laten voeren op de stroom. Tot je uiteindelijk bij de zee komt. Maar dan ben je omgeven door het water.
Zo is je gedachtenwereld ook. Je kunt je laten meenemen op een stroom van gedachten. Associatief denken. Het ene beeld roept het ander op. Alle woorden rijgen zich aanéén. Maar de kunst is juist om je te oefenen in het jezelf bewust zijn van die gedachten. Om ze van een afstandje te bekijken. Je staat als het ware aan de oever van die rivier en ziet ze voorbijkomen, zonder er door te worden meegesleurd. Je ziet iets aankomen, pikt het eruit, bekijkt het, neemt het mee of gooit het weer weg. Je bent een visser van je eigen gedachten. Hoe je dat precies doet? Ja, dat is een kunstje, waar wat oefening voor nodig is. In ieder geval heeft het te maken met het je heel bewust zijn van het hier en nu, 'stay in the moment'. En laat je je even gaan, roep jezelf dan tot de orde. Steeds weer, telkens opnieuw.
En dan kan het gebeuren dat er zomaar woorden komen voor een gedicht. Een idee voor een verhaal. Een beeld om te koppelen aan een boodschap.
Laat ik nog even terugkeren naar dat beeld van de mist. Je gaat eerst associëren over de mist, als een beeld van het leven. Beklemmende sfeer, kleine wereld, alles is grijs, zelfs de stilte is dreigend. Let op de lichten. Zo kan het ook in je leven soms zijn. Dat je wordt teruggeworpen op je eigen, kleine wereldje. Dat kan beklemmend worden. Alles is bekend en vertrouwd, maar niet prettig. Benauwend. Verstikkend. Je wilt eruit. Je wilt jezelf zijn, iets anders zoeken. Verandering. Verbetering. Vernieuwing. Zo is de maatschappij langzaam aan veranderd van een dorpssfeer naar een globale wereld. Via radio en televisie zijn we bijna live op de hoogte van alle gebeurtenissen en rampen. En toch raakt het ons steeds minder. We raken hoe langer hoe meer geprikkeld, maar worden steeds minder bewogen. En we zijn mobiel geworden. Minder standvastig. Van een sociale samenhang zijn we individualisten geworden, met eigen meningen en eigen keuzes. Los zand. Minder op elkaar betrokken. Meer op onszelf gericht. Op den duur zal de wal het schip keren. Of niet.
Het beeld van de mist, deed bij mij dat ene zinnetje bovendrijven: 'it 's a small world'. Een kleine wereld. Door de mist merk je dat je wereld klein is. Overzichtelijk, dat wel, maar ook beperkt. Door de globalisering merk je ook dat de wereld klein is. Beperkt. Beperkt houdbaar zelfs, als je eerlijk om je heen kijkt. Je loopt tegen grenzen aan. Voedsel, energie, arbeid zijn schaarse goederen. Er zit een grens aan. En ook al is de aarde deel van een héél erg grote kosmos, we zijn ook steeds platter gaan leven. Horizontaler. De verbinding met Boven, met Buiten, met de andere Wereld is minder geworden. We geloven het wel. Of juist niet. Of anders. We maken er een potje van.
De horizon is je grens. Je kunt niet verder kijken.
Denk je.
Want is dat zo? Denk ik dan. Op zo'n moment. Associatief. Vragenderwijs.
Want waarom heeft de wetenschap, de maakbaarheid, de productiemaatschappij, de reclamewereld, ons egoïsme en individualisme, ons uiteindelijk gebracht bij dit platte, horizontale leven?
En dan schiet er een ander beeld door me heen. Van een satelliet die in een baan om de aarde draait. Hoe hoger je komt, hoe groter je horizon wordt. Vat dat maar gerust dubbelzinnig op. De aarde lijkt kleiner te worden, omdat je meer afstand hebt genomen. Maar je ziet meer.
En zo is het ook met God. Voor Hem geen grenzen, geen horizon, geen limiet, geen beperkingen. Hij leeft niet in een kleine wereld, Hij leeft zelfs in twee werelden tegelijk. Onbeperkt. Maar ook ongrijpbaar voor ons. Niet te vatten. Onbegrijpelijk soms. Niet te vangen. Zelfs niet in woorden, of beelden, of gelijkenissen, of metaforen.
En het geldt, in meer beperkte mate weliswaar, ook voor ons. Als we God leren kennen, stukje bij beetje, steeds beperkt en ten dele, dan gaan we anders naar ons leven, de wereld om ons heen kijken. We gaan andere dingen zien. We gaan de herrie ontvluchten en zoeken de stilte op. We leggen meer nadruk op bepaalde woorden en ideeën. We draaien om, gaan andere kanten op. Onze horizon verbreedt. Onze blik verandert. We worden nabijer. Voor anderen. We worden breder. We staan open voor signalen. We hebben aandacht voor andere zaken. Onze ogen en oren zien en horen anders. Ons hart spreekt een woordje mee. Onze geest doet ons bewust verdwalen. Zonder los te laten, zonder egoïstisch te worden, zonder de weg kwijt te raken.
Sommigen beoordelen dat als bekrompen, achterhaald, kleinzielig, beperkt. Maar wij weten, wij geloven, dat ons uitzicht is veranderd. Onze horizon is verbreed, ons beeld van de werkelijkheid is dieper geworden, en we zien dingen die anderen niet zien willen, niet geloven kunnen. Maar het is er wel. Al zien ook wij het niet. Niet nu.
Zo.
Zo kan de mist je wereldbeeld veranderen.
Toch?
Als je het zien wilt.
Denk je ook niet?
Geen opmerkingen:
Een reactie posten