Open brief aan een eigenwijze Katholoog

Deze open brief is specifiek gericht aan één persoon. Maar ik weet dat internet een open podium is, inclusief Twitter en de Bloggerswereld, waar ik zelf ook actief in bezig ben. Dus iedereen mag hem lezen. En reageren. En ervan leren. En het er niet mee eens zijn.

Die ene persoon, waar ik regelmatig mee in een goedmoedige clinch lig, is Rob Allaert, een van oorsprong vrij evangelische Belg en nu gepokt en gemazeld door de Rooms-katholieke Kerk. Hij heeft het tot zijn levenstaak gemaakt om ‘evo’s’ uit te dagen en zelfs een website opgezet om mensen die katholiek willen worden daarbij te helpen. Maar, wie uitdaagt, wie karikaturen maakt van gebeurtenissen uit het verleden, wie zich zo sterk identificeert met een bepaalde geestelijke stroming, die hij zelfs de Moederkerk durft noemen, wie eenzijdig teksten uit de Bijbel toepast om zijn gelijk te onderstrepen, wie het uit de reformatie stammende adagium ‘Sola Fide’ belachelijk of op zijn minst lachwekkend maakt, ja, die verdient het om van repliek te worden gediend. Om weerwoord te krijgen. Om een opvoedkundige, corrigerende, denkbeeldige tik om de oren te krijgen. En als niet iedereen dat aandurft, of geen tijd heeft om de handschoen op te nemen, of gewoon geen zin heeft om weer tegen iemand in te gaan, die zich toch niet laat overtuigen, ja dan voel ik toch wel een zodanige verplichting op mij rusten, dat ik de handschoen nu maar opneem. Niet om daarmee mijn eigen gelijk te krijgen, niet om in een verhitte polemiek te belanden, niet om aan alle discussie definitief een eind te krijgen. Maar puur om uiteindelijk toch dichter bij elkaar te komen …

Welaan dan, ik vang aan!

***

Beste Rob, broeder in Christus,

Ja, zo wil ik je toch wel noemen. Ik weet dat het ouderwets is om zo’n woord te gebruiken, taalkundig mag het wellicht niet meer, maar het woord ‘broeder’ drukt iets uit van het samen familie zijn. En dat ervaar ik zo. Toch, ondanks verschillen, geloven we in dezelfde God, Schepper van hemel en aarde, God van liefde en bewogenheid, Jezus, als Zijn Zoon, die redding bracht door de dood, en de Geest die leven geeft. Laat dat ten allen tijde voorop mogen blijven staan.

Eerst iets over mezelf, de plaats die ik inneem in het spectrum van het kerkelijk landschap, wat in groten dele mijn referentiekader heeft bepaald en waarom ik ook regelmatig op je krasse uitspraken wil reageren. Ik ben opgegroeid in een Hervormde kerk, richting Gereformeerde Bond. Een echte Refo dus. Maar niet met een enge, vernauwde blik, want in ons dorp is er een prettige samenwerking waar ik volop in participeer (9 jaar in schoolbestuur van christelijke scholen gezeten, 100 jaar geleden opgezet door twee kerken; 15 jaar ChristenUnie; kerkelijke samenwerking op evangelisatiegebied van 5 kerken, onder de naam Keerpunt) en ik heb al heel wat kerken van binnen gezien, van nog rechtser en behoudender, tot vrolijk evangelisch, en ja zelfs de katholieke kerk heb ik meerdere malen van binnen gezien. En overal herken ik mijn broeders en zusters, omdat ze geloven in God, in Christus, in de Heilige Geest, omdat ze leven vanuit de geschonken liefde, omdat ze te midden van een gebroken wereld iets willen laten zien van die Andere Wereld, dat Koninkrijk van Vrede en Genade.

Ik ben geboeid door de Bijbel, heb hem heel veel gelezen, en ben onder de indruk van de liefde van God, de ontmoetingen tussen mensen en God die er in beschreven zijn, de boodschap die tot ons komt. Ja, ik geloof in God en in Zijn liefde. Ik ben zelf een denker, maar geloof ook in de kracht van intermenselijke relaties, gemeenschap, ‘Koinonia’.

Nu weten we allemaal dat we in een gebroken wereld leven, gevolg van de zonde. Waar mensen bijeen zijn, worden dus ook fouten gemaakt. En toch heeft God ons lief. Hij wil een relatie met ons. Een levende relatie. Een één-op-één-relatie met Hem, maar ook een goede, levende relatie met onze medemens, naasten, mede-aardbewoners.

En daar, op dat laatste punt, gaat het vaak fout.

Wij mensen hebben namelijk ideeën, wensen, doelen voor ogen, die niet, niet altijd, niet helemaal, overeenkomen met de wil van God. Je kunt nog zoveel over de Bijbel weten, laten we zeggen dat je theoloog bent, en toch niet goed weten wat de bedoeling van God is. Kijk hoe Jezus tekeer gaat tegen de gevestigde kerkelijke orde van toen, Schriftgeleerden en Farizeeërs.

Je kunt zo gericht zijn op macht, dat je over anderen gaat heersen. Terwijl Jezus leert dat het hoogste doel van het leven ligt in het dienen van elkaar. Elkaar de voeten wassen. Een extra mijl lopen. Zien waar de nood is. Er zijn. Helpen.

Je wilt alles zelf doen, de toren van Babel bouwen om in de hemel te komen, een ladder zoeken die tot in de hemel reikt. Terwijl de boodschap van de Bijbel er een is vol van genade. Onverdiende, geschonken liefde. De redding is al volbracht. Het kwaad is al bestreden.

Wonderlijke weg, dat wij alleen onze handen hoeven op te houden om te ontvangen, onze ogen moeten opslaan, naar Hem die wel antwoord van ons vraagt. Dat is genade. Accepteren dat je het zelf niet kunt. Dat je op Hem vertrouwt. In alles. In geloof.

Sola fide, dus. Je hand leggen op het geslachte lam, je blik richten op de koperen slang in de woestijn, in verdriet en verwondering opkijken naar het kruis van Christus. Amen stamelen.

Ik noem dat maar Wortelschieten. Geworteld en gegrondvest. De Basis, het Fundament is Jezus, daar mogen we op rusten.

En pas daarna, elke stap die volgt, komt het volgende aspect, welke naam je dat ook geeft. Jezus noemt het Vrucht dragen. Refo’s noemen het Heiliging. Katholieken hebben het over Werken. Evangelischen hebben er verschillende namen voor.

Gewoon christen zijn in je dagelijkse leven. Hem volgen. Groeien in Hem. Vrucht dragen in Hem. Dienen. Liefhebben. Met heel je hart en alle kracht en bij volle verstand.

Op het Fundament van Christus bouwen we met Levende Stenen het Gebouw. Met Christus als Hoofd bestaan we met zijn allen als Lichaam. Hij de Bruidegom, wij de Bruid. Wonderlijk verschillend van elkaar, verbazingwekkend één eenheid vormend.

De Gemeente … De gemeenschap. Koinonia. De Kerk van Alle Tijden. Alle Gelovigen van Altijd. Omdat mensen door God worden ingezet als middelen, als ze dicht bij Hem durven blijven. Mond-tot-mond-reclame is door God uitgevonden. En mag door ons gebruikt worden. Het werkt. Aanstekelijk.

*** 

Maar, nu komt een levensgrote ‘maar’ om de hoek kijken. Geloven is weten dat er een andere wereld is, die je niet zien kunt, vertrouwen op een God die voor ons niet tastbaar is, die ook te groot is om te ‘vatten’. Hij is verborgen, Hij heeft ons zo gemaakt, dat we tastend en zoekend zouden mogen vinden.

En toch willen we meer. We willen zien, vatten, beethouden, grijpen, tastbare dingen. We willen God in een theorie stoppen, in een hokje, in een structuur, in een gebouw, in een systeem. Hij moet behapbaar zijn. En daar, specifiek daar, gaat het heel vaak fout.

De Joden maakten een gouden kalf, wat feitelijk niet een afgod was, maar een poging tot afbeelding van God. Ze wilden tastbaarheid, zien, aanbidden en vasthouden. De Joden wilden een tempel, om God te aanbidden. De intentie is goed, maar je moet niet denken dat God daar dan is en nergens anders. Dat jij Hem hebt en de anderen niet.

Alle christenen van alle tijden willen God ontmoeten. Een logische wens, vanuit de mens gedacht. Een structuur verzinnen om God te eren, te aanbidden, te ervaren. Maar, zo werkt het niet, niet altijd, niet overal … want God is niet te vangen, te claimen, te annexeren.

Toch zie je dat het gebeurt. Een kerk wordt opgericht, een systeem gebouwd, tradities gevormd, een vorm gezocht, een theorie geformeerd. En iedereen moet aan die norm voldoen. Om er bij te horen moeten er regels worden onderschreven.

En elk systeem escaleert, vroeger of later. Want systemen brengen geen redding. Dwalingen sluipen binnen, eenzijdigheid ligt altijd op de loer. Benadrukken van bepaalde aspecten van de Bijbel levert ontegenzeggelijk verwaarlozing van andere aspecten op.

*** 

En zo komen er ook tegenreacties op gang. Van mensen die hun ogen niet in hun achterhoofd hebben. Mensen met de wil om alles wat ze zien te toetsen aan het Woord van Alle Tijden. Mensen ook met voldoende moed om op te staan. Die bovendien lang genoeg de tijd krijgen om hun ideeën ook te ventileren, voor hun hoofd van de romp gescheiden wordt, omdat het te ver boven het maaiveld uitsteekt. Kritiek mag namelijk niet, want systemen blijken regelmatiger ‘ heiliger’ dan de Waarheid.

Je ziet dat in de geschiedenis na Christus telkens weer terugkomen. Zelfstandige denkers die misbruik van macht, misstanden en dwaalleringen aan de kaak stellen. Vernieuwingsbewegingen. Revoluties in zachte vorm. Met vaak bloedvergieten tot gevolg. Want macht corrumpeert …

Luther was zo iemand. Gepokt en gemazeld binnen de Katholieke kerk, leraar en monnik. Een worstelaar. Een denker. Iemand met zijn ogen open, geschokt door misstanden. Op eigen kracht de Bijbel lezend. Langzaam aan de ogen geopend. Zijn keel voorzichtig schrapend. Opstaand. Vinger omhoog, mag ik wat vragen? En ja, als je dan lang genoeg genegeerd wordt, dan stel je een daad. Die uiterlijke daad bij Luther begon bij het slaan van de 95 stellingen tegen de deur van de slotkapel. Een academische discussie over de misstand van de aflaten. Maar dat is slechts een onderdeel van een proces, een bewustwordingsproces in hemzelf, maar ook een langzame weg van confrontatie met de macht en escalatie van een conflict. Daar gingen jaren overheen.

En ja, Rob, ik durf te beweren dat hij daar biddend en worstelend in is gegaan. Dat hij niet in een keer alles zag, dat hij in eerste instantie met zichzelf, zijn geloof en met God heeft geworsteld.

Hij las met zoveel woorden dat een mens om het geloof wordt gerechtvaardigd (Romeinen 3 : 28; 5 : 1; Hand. 13 : 39). Het was een bevrijding, een ommekeer voor hem, om tegenover de ‘werkheiligheid’ van het Roomse zuurdesem, in Efeze 2 : 8 en 9 te lezen:

‘For by grace you have been saved through faith; and this is not your own doing, it is the gift of God, lest any man should boast.’

Dit is een zeer cruciale tekst in de discussie die er toen geweest is en die in de loop van eeuwen daarna telkens weer is opgelaaid. En die jij nu ook weer probeert aan te wakkeren … Accepteer dat, laat het tot je doordringen, verdiep je in achtergronden, lees voor mijn part Wikipedia of enige andere neutrale (=niet protestantse) encyclopedie, maar baseer je niet alleen op de Roomse concilies of op pauselijke uitspraken. Ik verwacht van jou een wat bredere kijk op het leven. Met je muziekkeuzes betreedt je ten slotte ook niet de platgetreden katholieke Roomse paadjes …

Nog even terug naar de door jou steeds genoemde tekst uit Jakobus, de strooien brief, zoals hij soms is genoemd. Ik vind het een prachtige brief met best confronterende teksten, die oproepen tot actie. Ik mag dat wel, zeker tegenover de vrijblijvendheid in heel veel kerken. Geloof moet iets uitwerken. Geloven is ook doen. Geloven = doen. Halleluja, prijs de Heer, voor zo’n radicaal. Daar kunnen we wat van leren, hoe we moeten leven.

Toch moet je ook hier naar de context kijken, zoals met alles in de Bijbel. Er worden zoveel strijdpunten gevoerd over begrippen die elkaar tegen lijken te spreken in de Bijbel. Verkiezing en verantwoordelijkheid. Hoofd (=verstand) en hart (=gevoel). Bekering (daad van de mens) en wedergeboorte (daad van God). Geloof en daad. Draag je eigen last en draagt elkaars lasten. Ik heb van een evangelische broeder geleerd dat je dat maar gewoon moet laten staan. Het is beide waar en je moet het niet tegen elkaar uitspelen of proberen op een lijn te krijgen of elkaar daarin de maat te nemen. Het is het Woord van God. Accepteer het. Leef er uit. Soms heb je het ene nodig, soms het andere. Voor het juiste evenwicht. De uitspraak die je aanhaalt vind ik daarom erg mooi en ik herhaal hem hier maar.

Een goed katholiek gelooft en een goed protestant werkt.

Vrij vertaald in mijn eigen woorden:

Omdat je al snel de neiging hebt om eenzijdig te worden, heb je tegenwicht nodig om evenwicht te krijgen.

Zo kan elke kerk leren van de sekten, die wel eens de onbetaalde rekeningen van de kerk worden genoemd. Misschien waren ketters als Luther nodig om de Katholieke kerk weer bij te sturen, wie zal het zeggen. God gebruikt kromme stokken, onwillige mensen. Voor zijn doel. Wie zijn wij om dat te bagatelliseren? Jakob was ook een bedrieger, David een overspelige en moordenaar, Petrus een driftkop. Toch wilde God ze gebruiken. Rechtvaardigt dat elke zonde? Nee, absoluut niet, het zegt iets over God, niet over de mens.

Terug dan weer naar die tekst uit Jacobus 2: ‘U ziet dus dat iemand rechtvaardigt wordt verklaard om wat hij doet, en niet alleen om zijn geloof.’ Die tekst staat in een zeker verband, dat begint in vers 14. ‘Broeders en zusters, wat heeft het voor zin als iemand zegt te geloven, maar hij handelt er niet naar?’ Die context roept de vraag op wat je geloof waard is als er geen daad op volgt. Wat volgt is een soort samenspraak, die in een voorbeeld uitloopt. Abraham, die zijn zoon offert. Geloof en handelen gaan hand in hand, maar dat handelen is niet een rechtvaardiging van wat ik doe, maar een ‘daad van geloof’ na een ‘gedachte van geloof’. Ik weet niet of ik het theologisch helemaal juist verwoord, anders word ik graag gecorrigeerd, maar ik denk dat hier niet over de werken wordt gesproken waar Efeze 2 : 10 het over heeft, de werken die God voor ons heeft voorbereid om daarin te wandelen. Het gaat om een keuze, een gedachte, een wilsovertuiging, een geloofsdaad.

Ik geloof in goede werken. Zeker. Dat zijn de vruchten waar ik het al eerder over had. Ze zijn een gevolg van het geloof. Als je dicht bij Hem blijft. Als je een relatie met Hem hebt. Als je je volledig aan Hem overgeeft. Maar ze zijn niet de grond voor de rechtvaardiging. Ik grijp hier dan toch maar weer liever terug op de Bijbel, zelfs de uitspraken van Jezus, die zeggen mij heel veel. Alles.

Als iemand dorst heeft, laat hem tot Mij komen en drinken. Hij die in Mij gelooft, uit zijn binnenste zullen stromen van levend water vloeien. (Joh. 7 : 37-38) 

Ik ben het Licht van de wereld, wie Mij volgt zal niet i duisternis wandelen, maar hij zal het licht van het leven hebben. (Joh. 8 : 12)

Ik ben de Deur van de schapen. Als iemand door Mij binnenkomt, zal hij gered worden, en in en uit gaan en weide vinden. (Joh. 10 : 9)

Ik ben de Goede Herder. De Goede Herder legt Zijn leven af voor Zijn schapen. (Joh. 10 : 11)

Ik ben de ware Wijnstok en mijn Vader is de Landman. En elke tak die geen vrucht draagt zal Hij wegdoen, maar elke tak die wel vrucht draagt, zal Hij snoeien, opdat zij nog meer vrucht draagt. (Joh. 15 : 1-2)

***

Luther ging met open vizier de discussie aan over misstanden, maar hij werd in de ban gedaan. Hij wilde geen revolutie, maar het wordt hem wel voor de voeten geworpen. De misdaden die er later door anderen zijn begaan, zijn niet op zijn conto te schrijven. Ik keur zeker niet alles in Luther goed, hou me ten goede. Antisemitisme is gewoon zondig, punt. En de Beeldenstorm in de Lage Landen is een beschamende vertoning geweest, absoluut niet goed te praten.

Maar zijn vertaling van de Bijbel heeft velen tot geloof gebracht, de verspreiding van het evangelie ging snel. En het bloedvergieten van vele ketters, beste Rob, is wel degelijk op het conto van de Rooms-katholieke machthebbers te schrijven. Never, nooit goed te keuren … het geloof onwaardig.

Maar please, ga geen karikaturen scheppen over het feit dat hij van het celibaat afwilde. De 95 stellingen dateren van 1917, hij werd in 1521 na een lange discussie in de ban gedaan, hij trouwde in 1525 met de uitgetreden non Katharina Bora. Dat zijn de feiten. Chronologisch.

En dan nog dit. Elke kerk kan een systeem worden, macht kan corrumperen, misstanden zijn van alle tijden, tradities kunnen een schijnzekerheid opleveren. In jouw kerk, in mijn kerk, in elke kerk. Wij hebben als mens de plicht dat aan de kaak te stellen, Goddelijk gaat boven menselijk. Ik in mijn kerk als dat moet, jij in jouw kerk. De kerk is een uiterlijke verschijningsvorm van de christelijke gemeente. Maar laten we alsjeblieft geen pijlen gaan schieten op elkaar, terwijl we de energie beter kunnen gebruiken voor het gezamenlijk getuige zijn van dat ene nodige, het geloof in de levende God.

Hij zei tegen hen: ‘De oogst is groot, maar arbeiders zijn er weinig; vraag dus de eigenaar van de oogst of hij arbeiders wil sturen om de oogst binnen te halen. (Lukas 10 : 2)

Wat denk je, Rob, als wij vandaag de dag de kans kregen om 95 stellingen aan de deur van de maatschappij te hangen, wat zouden dan de misstanden zijn? Gebrek aan geloof? Gebrek aan werken? Gebrek aan heiligheid? Gebrek aan rentmeesterschap? Gebrek aan licht? Gebrek aan zout? Gebrek aan vertrouwen? Gebrek aan tijd? Gebrek aan daden?

Of misschien juist wel een overschot? Overschot aan eigen ik? Overschot aan theologie en theorie? Overschot aan materie? Overschot aan nutteloze, tijdrovende zaken?

Laten we samen spijkers zoeken. Aan het kruis.

Laten we samen stellingen verzinnen. Stellingen afbreken.

Laten we ze aan de kerkdeur nagelen. En de kerkdeuren openzetten. Zodat zij die binnen zijn naar buiten kunnen, het zoutvat uit, de wereld in. Zodat zij die buiten zijn, naar binnen kunnen, hun vragen en hun twijfels uit kunnen roepen, hun leegheid op het altaar leggen, hun handen op mogen houden, hun harten gevuld mogen worden.

Want de Geest is nog dezelfde Geest.

Maar wij, wij zij zo veranderd. Ingemetseld. Opgesloten. Vastgevroren. Meelopers geworden in plaats van pelgrims. Zandkasteelbouwers in plaats van Zwervers en Nomaden. Traditionalisten in plaats van de Christelijke Vrijheid genietende Avonturiers. Doeners in plaats van Dromers. Bouwers in plaats van Volgers. Pijlschieters in plaats van Bewogen Lage Landers.

Zucht …!

Zeg Rob, nog een vraag. De laatste dan maar van dit toch wel zeer uitvoerig geworden commentaar, wat uiteindelijk niet in een comment op jouw blog zal passen, en wat ik dus maar op mijn eigen Blog zet. Die titel hè, boven jouw Uitdaging, wat bedoel je daar precies mee? Ik heb me suf geprakkiseerd, maar ik kwam er niet uit: 'Alleen is maar alleen', ik denk dat ik het er niet mee eens ben namelijk ...!