Shadows

Er zijn van die dagen, vol uitbundig licht, als de warmte als een dikke, wollen deken om je heen valt, als het binnen niet uit te houden is van de opgesloten hitte, die geen kant meer uit kan, als je met een zonnebril op nog met toegeknepen ogen kijken moet, dat je hartgrondig gaat verlangen naar een zuchtje wind, een koel briesje, een verkoelende duik in welig water. Dat je op zoek gaat naar een plaatsje om te schuilen in de schaduw.

Licht is mooi. Warmte is prachtig. Allebei nodig voor leven en groei. Maar een beetje evenwicht is wel ideaal.

Waar licht is verdwijnt de duisternis. Dat is een wetmatigheid. Een natuurwet. Maar het gekke is, dat zodra er sprake is van direct licht, er ook schaduwen te voorschijn komen. Schaduwen om in te schuilen, die het teveel aan licht wegfilteren. Op grijze dagen zie je ze bijna niet, die schaduwen, verborgen achter evenwichtigheid vallen ze in het niet. Maar zodra de zon gaat schijnen worden de schaduwen dieper.

Op zonnige dagen ben je blij met een wolk voor de zon, ook al weet je dat het op de bovenwind varende kolommen zijn van waterdamp, want ze absorberen toch het licht, onttrekken jou aan de invloed van het directe zicht. Maar ook wolken die voor het oog zo smetteloos wit lijken, zijn slechts zichtbaar door het tekenen van de schaduwen aan de randen. Er ligt nuance in, tegendraadse lichtverdringing, verlopend van zachtgrijs tot inktzwart.

Als je fotografeert maak je daar gebruik van, het verhoogt het contrast. Soms leveren silhouetten raamwerken op die de aandacht naar het licht trekken. Soms brengen ze evenwicht in te lichte onderwerpen. Schaduwen hebben dus een functie. Door hun bestaan. Door hun werking. Door het contrast. Door hun nuchterheid en verkoelende ervaring.

Met enige voorzichtigheid kun je ook stellen dat dit ook zo voor het hele leven geldt. Het gaat niet altijd om de uitzichten op de toppen van spreekwoordelijke bergen, om de zonovergoten dagen, om het volcontinu feestgedruis, noch om achter elkaar gezette hoogtijdagen, die de waarde van het menselijk bestaan uitmaken. Het leven lijkt soms wel even rozengeur en maneschijn, dat is het zeker niet altijd.

Maar uiteraard is er wel verschil in soorten schaduw. Verkoelende schaduw op warme dagen is positief, al zou je dat niet zeggen als je 's zomers naar de stranden en vakantieoorden kijkt, mensen kruipen daar doelbewust en langdurig in om te bakken en te braden. Maar als je diep in de nacht helemaal alleen op een eenzame weg loopt, afhankelijk van het schrale lichtschijnsel van de maan, dan kunnen schaduwen wellicht gevoelens van angst en onheil oproepen.


Als we eerlijk zijn kennen we allemaal wel van die figuurlijke schaduwmomenten in ons leven, van die moeilijke perioden waarin we het even niet meer zagen zitten, omdat de omstandigheden, de gebeurtenissen, de confrontaties met andere mensen of onszelf, ineens al het licht hardhandig uit het leven leken te slaan. Periodes van ziekte of pijn, momenten waarop we geconfronteerd werden met de eindigheid van het leven, de dood in de ogen keken.

Dat kan uitermate pijn doen. Ons leven op zijn kop zetten. Ons van slag doen raken. Het bepaalt ons bij de kwetsbaarheid van het leven, ons bestaan, ons leven.

En toch hebben we dat besef, dat diep doordringt in ons bestaan, soms gewoon nodig. De schaduwen, die het leven te zien geeft, zij maken deel uit van het leven, dat niet altijd maakbaar is. Sterker nog, ze leggen de zwakte, de gebrokenheid bloot, de dubbelheid van het bestaan. Het vereist moed om dat onder ogen te zien.

Het zijn geen schaduwen, waar we in kunnen schuilen, voor het felle licht, maar het zijn wel bepalende momenten in ons leven, die een diepe indruk kunnen geven, die soms dwingen bepaalde zaken onder ogen te durven zien, ja, die ons zelfs ten diepste kunnen bepalen bij de diepere waarde en de echte betekenis van het leven zelf.

Want het leven is niet maakbaar, geen opgeklopte 'fun', geen continu vakantieoord. Het leven is kwetsbaar, breekbaar, eindig. Jazeker, er is ook veel moois en goeds te zien en te ondergaan, maar we hoeven de televisie maar aan te zetten of de krant te lezen en we weten, we zien ook de andere kant. Van verdriet, pijn, ellende en dood. Jazeker, we zijn bevoorrecht, maar hoe lang nog? En er komen altijd andere tijden. En ook altijd onverwacht. Het leven is bovendien niet eindeloos.

Mijn punt is niet om persé negatief te doen, maar wel om een realistisch beeld van het leven te schetsen. Want we kennen allemaal wel de momenten dat we iemand stil zien staan langs de snelweg van het leven, wachtend op waarschijnlijk gewaarschuwde hulptroepen. En dus rijden wij gewoon verder, want we gaan zelf ook ergens naar toe en moeten er op tijd zijn. Maar misschien kennen we juist ook dat hulpeloze gevoel, als je op enig moment zelf langs die wegkant staat en je niet weet wat je moet doen. Dan ben je blij dat er iemand stopt. Alleen de vraag of hij of zij kan helpen, kan al opluchting brengen.

Zo kun je leren van je eigen 'schaduwmomenten'. Het leert je weer eens het licht te waarderen, maar ook je bezigheden te relativeren. Prioriteiten te stellen. Wellicht maakt het je meer open voor andermans nood. Misschien stap je de volgende keer makkelijker op iemand af, waarvan je weet dat die het moeilijk heeft, begint een praatje, biedt ondersteuning aan. Kwetsbaarheid maakt dan open. Gekwetstheid geeft je voelhorens voor het leed van anderen en je kunt er niet meer zo makkelijk aan voorbij lopen.

Het gaat zelfs nog verder. We kennen allemaal wel dat 'imago', dat beeld wat we graag uit willen dragen, het masker dat we op kunnen zetten. Om de schijn op te houden. Om ons mooier voor te doen dan we zijn. Maar het is een feit dat iedereen wel eens struikelt. Fouten maakt. Verkeerde beslissingen neemt. Verkeerde wegen kiest. Wat is er realistischer dan dat ook te erkennen, te durven toegeven? Het kan opluchten, de lucht klaren, als we bepaalde dingen aan elkaar leren opbiechten, schoon schip proberen te maken.

Vergeven is los leren laten. Van wat een ander jou heeft aangedaan. Vergeving vragen lijkt soms nog moeilijker, maar kan ook enorm bevrijdend werken en de lucht op doen klaren, oud zeer opruimen. De weg openen.

Laten we maar nuchter zijn en eerlijk naar elkaar. Het leven is niet altijd een lolletje. Soms is het zelfs buitengewoon zwaar. Problemen op je werk, in je gezin, in de kerk, het kan je benauwen en verontrusten. Het kan je je vreugde ontnemen. Maar dat eerlijk toegeven aan elkaar, er over durven praten, de schaduwen onder ogen zien, onder woorden brengen, aan het licht brengen, het kan enorm opluchten. Want dan blijk je plotseling niet de enige te zijn. Dan blijk je niet alleen te staan. Je hoeft niet langer stoer te zijn of de schijn op te houden.

Je mag jezelf zijn, in alle eerlijkheid, in al je zwakte, in je kwetsbaarheid en troosteloosheid. Het lucht op om dat, al de schaduwen in je leven, in het licht te brengen. Dat is ook wat bidden met je doet. Wat leeft, in je leven, in je hart, op de meest verborgen plekjes, leg je als het ware voor God neer. Soms smelt het dan weg,  soms ook niet. Maar dan hoef je het niet langer meer alleen te dragen, je mag het overgeven. Hij weet ervan, Hij weet er raad mee, Hij wil erbij zijn en met je meelopen.

Hij wil niets liever zijn dan de Schaduw aan je rechterhand. De Sjechiena boven je hoofd. De Muur om je hart, om je te beschermen. De Hand om je te dragen. De Adem om je op te luchten.

Schaduwen leren je naar het Licht te verlangen. Want dat Licht verdrijft de schaduwen in je leven.