The making of ...

Je ziet niet altijd alles wat je ziet.
Een cryptische zin, ik geef het meteen toe.

Als je bijvoorbeeld in een museum langs de tentoongestelde schilderijen schuifelt, dan blijf je soms even staan. Je wordt bij de ene getroffen door de kleuren, bij een andere door het onderwerp, of wellicht door een oogopslag. En je loopt weer verder. Wat je je meestal niet realiseert is, hoeveel tijd en moeite de kunstenaar heeft moeten doen om dat schilderij te voltooien. En mocht je ooit een schilder aan het werk hebben gezien, dan lijkt het in eerste instantie wel of er helemaal niets gebeurt. De tijd lijkt bevroren en al snel heb je het weer gezien. Zo veel geduld kun je niet opbrengen ...

Ook een muzikant kan voor het oog heel losjes spelen en zijn vingers dansen frivool en ontspannen over de toetsen of glijden soepeltjes over de trillende snaren, maar je hebt er geen voorstelling van, hoeveel uren, dagen, maanden, jaren van oefening daaraan vooraf zijn gegaan.

Je ziet dus niet altijd alles wat je ziet. Het beeld is een uitsnede in de tijd, maar komt pas tot stand na een langdurig, voorafgaand proces.

Nou ben ik geen kunstenaar, al speel ik wel een beetje gitaar en heb ik ooit wel eens geschilderd. Maar feitelijk is het, in mindere mate, ook wel een beetje zo met het schrijven van gedichten of verhalen, of ook met het maken van foto's.

Gedachten vallen je in, een idee of beeld blijft even hangen, het rommelt en rijpt een tijdje, het fluistert en stolt tenslotte tot een redelijk samenhangend geheel van woorden. Je leest nog eens over, schrapt, corrigeert, kneed nog wat na, strijkt wat plooien glad. In zekere zin is het leesbaar geworden. Soms zelfs in meer of mindere mate aansprekend. Wonder van communicatie ...

En zo werkt het met foto's maken ook een beetje. Op een knopje drukken is niet zo moeilijk. Slechte fototoestellen zijn er niet zo veel meer. Maar je moet ook leren kijken. Sterker nog, je moet altijd alert zijn. En je moet er op uit. Vroeger opstaan, buiten de gebaande wegen gaan. Geduldig zijn. Gedreven worden.

Dat wat je uiteindelijk laat zien, is maar een fractie van wat je geschoten hebt. Het begint met gaan, wandelen of fietsen, de trage voortgang die je de tijd laat, om goed, om met geduld om je heen te kunnen kijken. Het is een veel onderbroken reis, want telkens gaat de rem er even op. Zien is halt houden. Blijven knippen, vanuit zo veel mogelijk standen. Kan de achtergrond beter? Moet ik een landschapsfoto of juist een detailfoto maken, ver ingezoomd?

En als je uiteindelijk thuiskomt, na uren in de buitenlucht, gelouterd door de stilte en de vrijheid, begint het moeizame proces van kijken, waar je was, hoe het is geworden, van weggooien van wat niet voldoet, van selecteren en nog eens selecteren. Wat kan er mee door, wat is beter, wat is goed?

En dan uiteindelijk laat je zien, dan dúrf je te laten zien ... dan komt het openbaar. Dan laat je mee kijken. Je laat het gaan, je laat het los. Het eindresultaat als fractie, als deel, als momentopname. Wat de perfectionist tot een zekere tevredenheid heeft gebracht. Wat hij wil delen. Om tot verwondering te wekken.

Loop eens mee. Kijk eens hier. Zie je het ook, wat ik zag?
En zie je nog meer, dan er te zien is?
Durf je verder kijken?
Voorbij de horizon van alledaagsheid?

The making of ... die blijft verborgen.
Die vergeet je zelf meestal ook al weer snel, als je weer bent opgewarmd.
Wat telt is wat staat.
Wat goed doet zijn de reacties.

Maar soms ...
Soms zou je wel mee willen laten kijken naar 'the making of ...'

Neem nou deze foto, anderhalve week geleden gemaakt, tijdens een zonsondergang.
Het resultaat mag er zijn, vind ik zelf ook wel, een bijzonder moment, een mooie reflectie.

Maar de foto vertelt niet het hele verhaal.
Achter de camera verbergt zich een aanloop.
Vorige week, het was nog licht, kwam ik er weer langs en maakte, al fietsend deze foto van het verhaal er achter. Hij is namelijk gemaakt in de diepte, onder een oerlelijk viaduct van een provinciale weg, waardoor je als fietser gedwongen wordt even omlaag te gaan, en vlak erna weer omhoog.

Maar op dat laagste punt, precies onder het viaduct, blijft als het geregend heeft, wel eens wat water staan, het loopt niet snel genoeg weg. Precies op het moment dat ik daar fietste, was de zonsondergang in een schilderachtige fase gekomen. En toen heb ik daar even mijn fiets neergezet. Ben ik op mijn knieën gegaan, heb ik tientallen foto's gemaakt. Het licht vormde zich gedurende enkele minuten tot een mooi en sfeervol plaatje. En de plas fungeerde als een perfecte spiegel. Al kost het best wel moeite om dat, zo laag bij de grond, goed vast te leggen ...

Maar onwillekeurig kijk je toch een paar keer achterom. 

Of er niemand aankomt als je daar zo ingespannen bezig bent.

Het was tenslotte bijna donker. 

En ik stond, of zat, of knielde, daar zomaar midden op het smalle fietspad. 

Stel je voor ... 

Niet dat ik me schaamde of zo. 

Dat punt ben ik toch wel voorbij. 

Je moet wat over hebben voor een mooie foto.

Ik heb er best lang gewacht, maar er is niemand langs gekomen.

Ik was gevangen in dat prachtige, laatste licht van de dag.

Het overweldigde me en tegelijkertijd kaderde ik het in, legde het vast, gaf het vorm.

Ik bevroor de tijd, heel even, heel kleurrijk.

Ik was erbij, ik keek er naar, maakte er deel van uit.

Ik ademde het in.

Het omarmde mij.

Dat moment, maar ook 'the making of ...', het houdt me al een paar dagen bezig.

Want soms betrap ik mezelf erop dat ik té alert ben geworden.

Ik observeer zo intensief, dat de werkelijkheid op mij gaat drukken.

Ik kan niet alles vast blijven leggen, het is te veel, de mooie momenten rijgen zich aaneen.

Het overweldigt, het beneemt de adem, het slokt alle tijd op.

De wereld is mooi en herbergt zoveel schoonheid, zoveel detail, zoveel gekrioel, dat je leven te kort is om het allemaal in je op te nemen, laat staan te delen.

Hoe beter je kijkt, hoe meer je ziet ...

Maar het betekent aan de andere kant ook dat we misschien te vaak langs te veel heen kunnen leven.
Gedachteloos gaan we voort, steeds minder dringt door, in deze overweldigende informatiemaatschappij, te weinig nemen of hebben we tijd, om even stil te blijven staan, adem te halen, te kijken, te ondergaan.

Denken we nog wel eens na over 'the making of ...', of accepteren we alles zoals het is?
Zonder te vragen, zonder objectief te kijken, zonder dat het tot verwondering wekt?

Wat is, is namelijk ook eerst geworden.
Want 'the making of ...' veronderstelt een 'maker'.
Een fotograaf met ongelooflijk oog voor detail.
Een schilder met heel veel geduld en een kleurrijke kennersblik.
Een muzikant met fijnzinnig gevoel, een vaardige hand en een virtuoze instrumentbeheersing.

Je kunt je wel eens klein voelen worden, in zo'n rustiek landschap.
Zelfs in de polder, waar al eeuwen lang mensenhanden zich een weg hebben gebaand of dijken hebben gebouwd van zware klei.
Want de hemel is altijd anders en de wolken vertellen telkens een ander verhaal.
Het is het licht dat de wereld kleur geeft en bezieling.
Het is de wind die de vogels laat vliegen, boven onze hoofden.
En alles zingt een verschillend lied, rusteloos, tijdloos, vertraagd, maar intens en diepzinnig.
Losjes, als vanzelf, zo lijkt het.

Daar wil je best wel even voor door je knieën gaan.
Het hoofd gebogen, gericht door het 'oog' van de camera in je handen.
Je blik naar de hemel geheven.
Voor het beeld, dat spreekt.
Dat verwijlt.
Dat haakt.
Dat fluistert.
Dat beklijft in de tijd.